Η Ροδαυγή και το Ξηροβούνι είναι ένας προορισμός που τα έχει όλα, κι απέχει μόλις 22 χιλιόμετρα από την πόλη της Άρτας. Μια ονειρεμένη απόδραση για τους λάτρεις της φύσης, του πολιτισμού και της χαλάρωσης.
Στη Ροδαυγή ο επισκέπτης μπορεί να απολαύσει το ρόδινο χρώμα της ανατολής του ηλίου, στοιχείο που έδωσε και το σύγχρονο όνομά του στο χωριό (ρόδινη αυγή), αλλά και τη θέα των Τζουμέρκων και των φιόρδ, που σχηματίζει ο θεοπόταμος Άραχθος στην πορεία του προς τη λίμνη Πουρναρίου και τον Αμβρακικό Κόλπο.
Χτισμένη σε μια κατάφυτη πλαγιά του Ξηροβουνίου, όπως και τα Πιστιανά (απέχουν 2 χλμ), όπου οι Μολοσσοί είχαν τις ακροπόλεις τους σε προσκαλούν και σε προκαλούν να τα ανακαλύψεις, μέσα από μικρές πεζοπορικές διαδρομές.
Τα ερείπια του Αρχαίου Τείχους του «Αθήναιον», στη θέση Μανουρά ή Τσουγκρί στη Ροδαυγή, αλλά και τα λείψανα αρχαίας πολίχνης, τμήματος ισχυρού περιβόλου και αρχαίου νεκροταφείου στη θέση «Ελληνικόν» στα Πιστιανά, που χρονολογούνται στον 4ο αιώνα π.Χ. είναι εύκολα προσεγγίσιμα από μονοπάτια. Πήλινα αγγεία, ένας εξαιρετικής τέχνης χάλκινος κάδος του 3ου αιώνα π.Χ. και άλλα ευρήματα από τις τοποθεσίες αυτές, εκτίθεται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Άρτας.
Οι μεταβυζαντινοί ναοί και τα ξωκλήσια προσδίδουν στην περιοχή κι ένα ιδιαίτερο θρησκευτικό και πολιτιστικό ενδιαφέρον.
Προεξάρχουσα αυτών η εκκλησία της Αγίας Παρασκευής, στο κέντρο της Ροδαυγής, ένας από τους επιβλητικότερους ναούς της μεταβυζαντινής Άρτας, τύπου πλακοσκέπαστης τρίκλιτης θολωτής βασιλικής με τρούλο, κτισμένη τον 19ο αιώνα, με το μύθο που τη συνοδεύει να μιλά για θαυματουργή πορεία της εικόνας, μετά από κατολίσθηση του παλιού ναού στη θέση Κακολάγκαδο, στην σημερινή της θέση.
Εξαιρετικό ενδιαφέρον παρουσιάζουν επίσης, τα ξυλόγλυπτα τέμπλα και οι εξαιρετικής τέχνης τοιχογραφίες των μεταβυζαντινών ναών Αγ. Γεωργίου, Αγ. Παρασκευής και Παναγίας στα διπλανά Πιστιανά, έργα του 17ου και 18ου αιώνα, αλλά και της Παναγίας Φανερωμένης στο ομώνυμο χωριό στο οροπέδιο του Ξηροβουνίου.
Νερόμυλοι και κρήνες διάσπαρτα σε Ροδαυγή, Πιστιανά και Σκούπα, αλλά και το λαογραφικό μουσείο της Ροδαυγής, αποκαλύπτουν στοιχεία για τις ασχολίες των κατοίκων του Ξηροβουνίου τον 20ο αιώνα.
Ξεχωρίζει ο νερόμυλος στην πηγή Μπέσικου-Αράπη, σε ρεματιά κοντά στα 300 μέτρα από το κέντρο του χωριού, με τα αιωνόβια πλατάνια. Εκεί επί Τουρκοκρατίας οι Ροδαυγιώτες και οι Τούρκοι έδωσαν το λόγο τους, δηλαδή «μπέσα» ότι θα ζουν ειρηνικά. Εξού και η ονομασία «Μπέσικο».
Μπορείτε εξάλλου να απολαύσετε την τοπική γαστρονομία, πλούσια σε κρέατα και παραδοσιακές πίτες στις ταβέρνες της περιοχής, τσίπουρο, καφέ και γλυκά του κουταλιού στα παραδοσιακά καφενεία και να συμμετάσχετε στις τοπικές γιορτές και τα πανηγύρια υπό τον ήχο του κλαρίνου, αποκτώντας μοναδικές εμπειρίες.
Το πασχαλινό αυτό έθιμο καλά κρατεί στη Ροδαυγή και ο Πολιτιστικός Σύλλογος μαζί με όλους τους Φορείς του χωριού (Εκκλησία, Κοινότητα, Σύλλογο Γυναικών κλπ), οι οποίοι στηρίζουν και πλαισιώνουν την Λαογραφική ομάδα, που για 20 και πλέον έτη, κάθε παραμονή του Λαζάρου, Παρασκευή βράδυ στο χαγιάτι του ιστορικού Ναού της Αγ. Παρασκευής τραγουδάνε με μεράκι αλησμόνητα τραγούδια της παράδοσής τους. «Καλώς σας εύρ ο Λάζαρος και φέτος και του χρόνου με τα΄ασπρα με τα κόκκινα και με τα λουλουδάτα …»
Το παραδοσιακό πανηγύρι της Αγίας Παρασκευής με τον ονομαστό χορό «Καγκελάρι» στις 27η Ιουλίου, ανήμερα του Αγίου Παντελεήμονα, όπου ανταμώνουν όλοι οι χωριανοί και οι επισκέπτες του χωριού. Ηλικιωμένοι και νέοι, άντρες, γυναίκες και παιδιά σχηματίζουν έναν κύκλο γύρω από τον πλάτανο της πλατείας με τον μπαϊρακτάρη (συνήθως τον γεροντότερο του χωριού) να σέρνει τον χορό. Αντίφωνο το τραγούδι. Πρώτα οι άντρες λένε τα λόγια και επαναλαμβάνουν οι γυναίκες.
«Τέτοια ώρα ήταν εψές, τέτοια και παραπροψές , στο χορό που χόρευαν όλο αγόρια και παιδιά και κορίτσια ανύπαντρα …», Συ που σέρνεις το χορό σαν κλωνί βασιλικό, σαν κλωνάρι αμάραντο …», Συ που σέρνεις το χορό κάνε διπλοκαγκελό, κάνε καγκελίσματα…», Συ που σέρνεις το χορό τράβα σιάσε το χορό κι είμαι ξένος και θα ιδώ και θα πάω να μολογώ…».
Διοργανώνεται την 2η εβδομάδα του Οκτώβρη από τον Πολιτιστικό Σύλλογο Ροδαυγής, κάτω από τον παχύ ίσκιο των πλατάνων στην πλατεία του χωριού. Οι επισκέπτες μπορούν να απολαύσουν δωρεάν ψητά και βραστά κάστανα, καστανόσουπα, τηγανίτες που ετοιμάζουν οι γυναίκες του χωριού και άφθονο μυρωδάτο τσίπουρο, ενώ παρακολουθούν την απόσταξή του.
Η γιορτή ολοκληρώνεται με χορό και τραγούδι στην πλατεία της Ροδαυγής, από παραδοσιακά χορευτικά συγκροτήματα. Ταυτόχρονα, πραγματοποιείται παζάρι τοπικών αγροτικών προϊόντων, όπως κάστανα, μέλι, τσάι του βουνού, ρίγανη, γλυκά του κουταλιού κλπ.